SANKTUARIUM MARYJNE

W TURSKU

   Wieś w gminie Gołuchów, położona 10 km na wschód od Pleszewa, po wsch. stronie szosy do Jankowa. Jej zabudowania wzniesiono na wysoczyźnie między dolinami Ciemnej i Giszki. Przy Wiejskim Ośrodku Kultury działa tu regionalny zespół pieśni i tańca „Tursko", założony w 1971 r. Nazwa wsi pochodzi od tura. Pierwszy raz wzmiankowana była w 1288 r. (Turscho), gdy należała do rodu Doliwów, choć o starszej historii Turska świadczą nie istniejące już grodzisko stożkowate w pobliżu ujścia Giszki do Prosny oraz znaleziony przed 1877 r. skarb kilkunastu srebrnych monet saskich z 2 pół. XI w. Parafia tutejsza jest znana od 1412 r. W XV-XVI w. wieś posiadali Turscy, a potem uległa rozdrobnieniu. Na pocz. XVIII w. należała do Melchiora Gurowskiego, a w 2 pół. tego wieku - do kasztelanowej kaliskiej Anny ze Swinarskich Chlebowskiej, fundatorki obecnego kościoła. Na pocz. lutego 1769 r. pod Turskiem rozegrała się potyczka konfederatów barskich pod dowództwem marszałka Ignacego Malczewskiego z oddziałem rosyjskim kapitana Bielelubskiego. W 1826 r. Ignacy Suchorzewski podzielił Tursko między 4 dzieci, czego pamiątką jest rozproszony układ przestrzenny wsi. W 1880 r. właściciel Władysław Skoraczewski wybudował dla siebie nową rezydencję zwaną Podborek. Dla żołnierzy AK z obwodu jarocińskiego w nocy 14/15 IX 1943 r. nastąpił zrzut broni i amunicji z czteromotorowego samolotu angiel­skiego „Liberator", obejmujący łącznie 12 pojemników. Odbierały go 24 osoby z placówek „Poelitz" w Pleszewie i „Gronostaj" w Gołuchowie. Zrzut zaraz zakopano w wale przeciwpowodziowym, a po kilku dniach przewieziono samochodem i ukryto w jednej z piwnic w Ple­szewie. Tutejsza szkoła w 1993 r. otrzymała imię Armii Krajowej.

Zabytkowy wiatrak Koźlak z 1764 r.

   Okazały kościół późnobarokowy św. Andrzeja Apostoła wzniesiono w latach 1777-86. Ma formę trójnawowej bazyliki z kwadratową wieżą od strony zach. Wyposażenie wnętrza (m.in. 3 monumentalne ołtarze klasycystyczne) pochodzi z końca XVIII i pocz. XIX w. W ołtarzu gł. umieszczono (za zasuwą z obrazem Józefa Faworskiego Zmartwychwstanie z 1799 r.) czworodzielny drzeworyt kolorowany z 2 pół. XVIII w. - kopię wizerunku Matki Boskiej z Mariazell w Styrii (Austria ołd.-wsch.), w sukience srebrnej z 1767 r. Obraz ten rozpo­wszechnił się w wielu kopiach drzewo- i miedziorytowych po Wielkopolsce, stał się też celem pielgrzymek i 1 IX 1968 r. został koronowany przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Słowne uroczystości ku czci Matki Boskiej licznych pielgrzymek do obrazu, który w już w 1765 r. uznano za cudowny.

   Przed kościołem znajduje się „Ogrójec" z końca XVIII w. - figura Matki Boskiej Turskiej otoczona okrągłym murem z wnękami i rzeźbami. Ód zewnątrz na tym murze zawieszę "o tablice: 200-lecia Odsieczy Wiedeńskiej (z 1883 r.), ku czci żołnierzy Armii Krajowej (1983) i zamordowanego w Dachau ks. Franciszka Jędrzejowskiego (1906-42), na cokole figury zaś tablicę 200-lecia sanktuarium (1986) i 3 barokowe figury świętych. Na terenie przykościelnym zachował się też kamienny krzyż misyjny z 1867 r.

   W sąsiedztwie rozciąga się zaniedbany park krajobrazowy (7,93 ha), założony w 1823 r. przez Walentego Rudnickiego z drzewostanem rodzimego pochodzenia. Starszy jest pomnikowy dąb o obw. 580 cm, rosnący w płn.- zach. narożniku parku. Stojący tu dawniej dwór z 2 pół. XVIII w. rozebrany w 1968 r. Po zach. stronie parku położony jest duży zespół: zabudowań folwarcznych, rozplanowanych wokół podwórza o rozczłonkowanym kształcie i pochodzących części drugiej połowy XIX w. (m.in. gorzelnia z 1879 r. i kuźnia z 1881).

   Dom nr 7 w zach. części wsi, z dachem naczółkowym i wejściem między kolumienkami, to plebania, zbudowana w 1933 r. Naprzeciwko znajduje się miejsce, gdzie dawniej: kościół (ostatni, drewniany, postawiono tu w 1702 r.); pozostało tam tylko kilka grobów. Na płd.wsch. od zachował się drewniany wiatrak koźlak z 1764 r.

    Przystanki PKS (we wsi i przy szosie wjazdowej do wsi) z połączeniami do Blizanowa, Kalisza i Pleszewa. Poczta (nr kodu 63-322, gm. Gołuchów ; Powiat Pleszewski).