SANKTUARIUM MARYJNE

W TURSKU

Osoby, które się przyczyniły do upiększenia miejsca około kościoła i cmentarza.

   Dawniej Kościół położony był na obszernych wydmach. Przy najmniejszym powiewie wiatru ogromne tumany kurzu unosiły się wysoko w powietrzu i zasypywały urodzajne pola i łąki, na miejscu około kościoła powstały stąd od zachodniej strony głębokie doły, grożące murom kościoła upadkiem, a od południa i wschodu wysokie nasypy, tak że trudno było przejść podczas procesji.

Tej niedogodności zaradziły następujące osoby:

• 1823 r. w Kwietniu p. Walenty Rudnicki, współdziedzic Turska, obsadził piaski różnym drzewem między dworem a kościołem naprzeciw zakrystyi.
• 1824 r. p. Arnold, possesor Turski, obsadził piaski od Ogrójca aż do drogi.
• 1827 r. proboszcz Pełczyński na stronie piaszczystej od południa założył sad, wysadził 143 drzew owocowych z wielkim mozołem i kosztem, tak że mu przy tej pracy osiem koni padło.
• 1842 r. p. Konstanty Zakrzewski, dziedzic, obsadził około 200 mórg latającego piasku na wschodniej stronie kościoła ku łąkom po większej części brzeziną, a w 1858 r. zniósł nasypy przy kościele, zapełnił doły, nawiózł mocnej ziemi z pod borku Gołuchowskiego, urządził długie kanapy darnią obłożone dla wygody pielgrzymów, tak że dziś to miejsce wydaje się być piękną łączką.
• 1879 r. p. Bogumiła Skoroszewska, dziedziczka, wysadzić kazała przy murze koło kościoła w miejsce ściętych topoli 76 wysokich klonów, 6 lip i 40 świerków. Cmentarz położony jest na wysokiej górze. Tu dawniej stał kościółek, gdzie początkowo umieszczony był obraz Cudownej Matki Boskiej. Miejsce to było całkiem opuszczone. Z okoliczności stuletniej rocznicy objawienia się Matki Boskiej. W 1864 r. zabrano się do jego upiększenia. Najprzód przybrano drugie tyle przyległego ogrodu z daru p. Ign. Skoroszewskiego, dziedzica; urządzono trzy kondygnacje, których stoki spuszczają się od 2 - 10 metrów. Dla zrównania trzeba było przyległą wysoką górę i małe pagórki zwieść na cmentarz. Wszystkie brzegi obsadzone zostały grochem syberyjskiem (robinia cara-gana), tak że teraz cmentarz wydaje się z daleka jakoby zieloną opasany wstęgą. Praca trwała z małymi przerwami roku, t. j. od jesieni 1863 do 1866. Bywało czasami po 60 robotników i 30 furmanek. Z wdzięcznością tu wspomnieć należy o parafianach sąsiednich kościołów, którzy swej pomocy chętnie udzielali, i wprawdzie z Jedlca, Gołuchowa, Brzezia, Pleszewa, Lenartowic i Grodziska.
• Śp. Ignacy Suchorzewski zapisał 1000 tal. na organy.
• Maciej Koszutski legował 10,000 złotych pols. na fabrykę kościoła. Jest to jeden z najważniejszych legatów, bez którego kościół możeby dotąd w ruinę był się obrócił.

Darodawcy w nowszym czasie:

• Pani Arnold z Brudzewa darowała dwa srebrno lichtarze 1881 r.
• Pani Marya z Różnowskich Baranowska z Arcugowa darowała obrus piękny w 1881 r.
• Panna Baranowska Marya z Marszewa złoty pierścień 1858 r.
• Pani Bujakiewicz z Chwalibogowa na antepedium 40 tal. dnia 20 Kwietnia 1869 r.
• Pani Dobrska 2 srebrne lichtarze 1870 r.
• Pan Gądkowski z Turska pająk dwuramienny 1859 r.
• Pan Kamieński kupiec płótna z Poznania obrus piękny 1859 r.
• Pani Leonowa Mukołowska z Kowalewa wybić kazała 1881 drogocenną materyą w wielkim ołtarzu niżę, gdzie obraz cudowny zawieszony; dawniej darowała złoty krzyżyk i pierścionek.
• Pani Wiktoria Radońska z Żegocina 1859 r. obrus.
• Pani Siemieńska Marya z Brzezia białą stułę złotem wyszywaną w 1872 r.
• Pani Skoroszewska, dziedziczka z Turska, w 1867 r. ofiarowała baldachim nad krzesłem dla celebransa, pokrycie na krzesło i kratki, oraz 4 chorągwie misyjne.
• Panna Włodek piękny obrus i zasłonę przed Najśw. Sakrament.
• Pani Gabryela z Łubieńskich Zakrzewska monstrancje srebrną, kielich i patenę w 1847 r.
• Pan Paweł Zakrzewski kratki dębowe przed wielkim ołtarzem i 90 tal. na dzwony w 1860 r.
• Pani kasztelanowa Bielińska z Grójca w Polsce w 1858 r. piękny kobierzec przed wielki ołtarz.

Tym wszystkim dobroczyńcom, również pobożnym pielgrzymom, którzy tak hojnie wdowi grosz składają na ofiarę do skarbon kościelnych, Pan Bóg sam niech będzie nagrodą.